Recensie Reizen Jihad

Reizen Jihad gaat over de Syriëstrijders. België heeft er nu al zo‘n 450, dat is per hoofd van de bevolking het meeste van alle Europese landen. Een verontrustend hoog aantal dus. Reizen Jihad wil weten hoe dat komt en wie ze zijn. Een Sysifustaak, want als er één debat gepolariseerd is en vol clichés zit, dan toch wel het debat over de Syriëstrijders. De ploeg van auteur Fikry El Azzouzi, een voormalig columnist van De Morgen, heeft meer dan vier jaar aan dit stuk gewerkt en vele deskundigen over dit probleem om advies gevraagd. Niet in het minst de minzame professor Rik Coolsaet, die al sinds mensenheugenis over terrorisme doceert. 

Het Sincollectief, zoals het kersverse theatergezelschap heet, koos ervoor om niet te focussen op de politieke toestand in Syrië zelf, waarin een kat haar jongen niet meer vindt. Ze brengt liever het verhaal van hier, het verhaal van de vertrekkers en de achterblijvers. 

Ons Kersje 

Reizen Jihad belicht de geschiedenis van vier mensen: een cynische ondernemer, die op 12 september 2001 zijn snackbar ‘t Kiel sluit en een reisbureau begint voor mensen die in het Midden-Oosten willen gaan meevechten. Daarnaast heb je Mario, die “ons Kersje“ of “ons Kriekske“, zijn dochtertje, volgt naar Syrië, zich bekeert tot de islam en zich ontpopt tot een ideologische diehard. Vervolgens heb je een macho-Berber die op zoek is naar avontuur en zijn geluk beproeft in Syrië maar van een kale reis terugkomt. Er is ook Mario‘s grootmoeder, die destijds als een kip zonder kop de rangen van de Oostfronters vervoegde om Hitler te steunen en het Communistisch Gevaar te gaan bestrijden.  

Het scenario  - vier personen die hun verhaal vertellen - is dus eenvoudig, evenwichtig uitgewerkt en wordt ook op de meest extreme momenten niet karikaturaal. Reizen Jihad is bovendien heel professioneel geacteerd, zonder de klassieke overacting die je wel eens hebt bij kleinere gezelschappen.  

Het stuk weet moderne communicatietechnieken zoals videobeelden, technobeats en gewone zang op een functionele manier in het geheel te integreren. Dat lijkt eenvoudig, maar het is een prestatie, want nogal wat regisseurs laten zich op dat vlak al te vaak verleiden tot technologische Spielerei.  

Unizo 

Reizen Jihad wisselt komische momenten af met beschrijvende en ontroerende. Het is beslist een vondst om de Syriëgangers door een legaal reisbureau, “lid van Unizo“,  te laten rekruteren. De ronseling van Syriëgangers wordt gebracht alsof het een doodnormale bedrijfsactiviteit van een dynamische, opportunistische ondernemer is. “Maar alle ondernemers zijn natuurlijk opportunistisch“, zo luidt het. Het is een subtiele, maar vlijmscherpe kritiek op de rol van het bedrijfsleven in al die internationale conflicten.  

Ook de vergelijking met de Oostfronters is boeiend, zonder dat Reizen Jihad er daarom de stelling van professor Coolsaet inhamert dat beide vormen van terrorisme grotendeels dezelfde oorzaken hebben. 

De pijnlijke en vermoeiende zoektocht van ouders die hun kind zien vertrekken, hun wanhoop, hun twijfels aan hun opvoeding zijn simpel en meevoelend gebracht zonder pathetisch te worden. Het Sincollectief handhaaft ook op de meest emotionele momenten zijn hoog niveau. Het laat de kijker voor zichzelf denken.  

Laatste woorden 

Heel beklijvend zijn de “laatste woorden“ van de protagonisten. Reizen Jihad brengt een boodschap van verzet tegen het geweld in het Midden-Oosten, zonder die door de strot van de kijker te jagen. Fikry El Azzouzi en zijn ploeg laten de verhalen becommentariëren door een Marokkaanse zanger, die de visie van de zwijgende meerderheid moet vertolken. Helaas worden die onderdelen niet vertaald, zodat de doorsnee kijker er het raden naar heeft wat die visie dan wel zou zijn. Dat is een mankement.   

Hormonen 

Fikry El Azzouzi en zijn ploeg weten niet waarom er zo veel Belgen naar Syrië trekken. Tijdens de voorbespreking zegde producente Nadia Benabdessamad dat deze jongeren tussen 14 en 28 jaar zijn en dat onze hersenen pas met 26 volwassen zijn, zodat de Antwerpse Syriëgangers nog vol hormonen zitten. Reizen Jihad brengt slechts een schets van de vele motivaties, zonder een interpretatie op te dringen: geen politieke boodschappen, geen religieuze mantra‘s, geen oeverloos sociaal-assistentengemekker, geen advocatenpropaganda van de discriminatielobby, geen indringend gepreek over de verantwoordelijkheid van het Westen. Al die dingen komen weliswaar aan bod, maar op een serene wijze. Het niveau van dit stuk is hoog en toch verveelt het geen moment. 

Brouwer 

Het ergste wat dit stuk kan overkomen is dat een jury van gefrustreerde culturo‘s die door het bezuinigingsbeleid van den brouwer (de minister van Cultuur, nvdr) hun subsidies kwijtgeraakt zijn, aan Reizen Jihad een prijs toekent. Waarna iedereen dan denkt dat ze die prijs kregen “omdat de meeste medewerkers allochtoon zijn“. Néé, Reizen Jihad moét een prijs krijgen, maar gewoon omdat dit stuk over een aartsmoeilijk thema van een zeer hoog niveau is.  

Bovendien slaagt Reizen Jihad er in om “iedereen“ naar theater te krijgen, jong en oud, allochtoon en autochtoon. Zo‘n divers publiek als dat van donderdag in het CCBerchem heb ik de voorbije jaren nog niet vaak in een theatervoorstelling gezien. Doorgaans blijven de gemeenschappen in onze stad in hun eigen gemeenschap en hebben ze weinig interesse voor de cultuur van de andere gemeenschappen. Dat was hier niet het geval. 

< Joris De Maght >